RAUM Utrecht
Ontwerpend onderzoek: Samen met RAUM Utrecht ontwikkelden we een passende nieuwe werkwijze.
RAUM is een stadslab gevestigd aan het Berlijnplein in Leidsche Rijn, Utrecht. Nergens in Nederland is er een stadswijk waar in zo’n korte tijd zoveel nieuwe mensen zijn komen wonen. Een uitstekende bron voor nieuw onderzoek en culturele verdieping – RAUM gaat uit van ‘creative placemaking’. Tot nu toe hebben de individuele werken die daar zijn gemaakt veel inzichten opgeleverd voor de makers en betrokkenen zelf. In samenwerking met ons wil RAUM verder groeien, zodat deze culturele makers hun werk ook als onderzoek kunnen positioneren. De afgelopen jaren werkten we bij Afdeling Buitengewone Zaken dan ook mee met RAUM als partner ‘ontwerpend onderzoek’. Zo creëerden we een manier waarop RAUM met hun werk relevant ontwerpend onderzoek kan doen. En onderzochten we hoe de inzichten uit hun programma’s, activiteiten en tentoonstellingen niet alleen veel meerwaarde hebben voor de directe betrokkenen (makers, bewoners, bezoekers), maar ook breder relevant kunnen zijn.
Raum heeft ambitie
Sinds 2017 vormt RAUM in Utrecht Leidsche Rijn een ‘grensverleggend makersplein’. In twee jaar tijd is een steeds groeiende groep bewoners, makers (met name architecten en beeldend kunstenaars), bedrijven en onderwijsinstellingen met succes betrokken geweest bij de ontwikkeling van de plek. Dit deden ze bijvoorbeeld met co-creatie sessies, installaties, interventies en festivals. Naast het aantrekkelijker maken van de buurt heeft RAUM ook de ambitie om als grootstedelijke plek veel breder relevant te zijn. Het onderzoek moet niet alleen gaan om de ontwikkeling van Leidsche Rijn. Nee, RAUM wil samen met bewoners en bezoekers de toekomstige stad verbeelden, ermee experimenteren en co-creëren, en bovendien van die ervaringen leren.
Experimenteren met de rol van RAUM
Aan de slag. Wij speelden eerst een actieve rol in meer dan acht uiteenlopende projecten en activiteiten, en gaven daarna samen met het team invulling aan de functie die RAUM kan aannemen. Het terrein als experimenteergebied! Want wat is de stem van RAUM? Hoe zien buurtbewoners de organisatie? En wat kan zij betekenen voor de rest van het land? Samen hebben we uitgezoomd en een nieuwe visie, werkwijze en verschillende processen ontwikkeld.
Living apart together
Zo werkten we bijvoorbeeld mee aan het traject Living Apart Together. Hierin werden verschillende ontwerpers via een open call uitgenodigd nieuw werk te maken rondom het thema eenzaamheid. De verwachting is dat in Nederland het aantal alleenstaanden in de toekomst gaat toenemen van 3 miljoen in 2018 tot 3,8 miljoen in 2060. De vraag van RAUM: Hoe kun je een sociaal-inclusieve stad creëren als eenzaamheid ervoor zorgt dat mensen in hun schulp kruipen door een gebrek aan sociaal contact, emotionele verbinding of betekenis in het leven? Vanuit onze rol keken we samen met de makers naar hun individuele onderzoek en zorgden we voor ondersteuning. Wat leren we over eenzaamheid van deze expo? En hoe kunnen we die lessen verder ontwikkelen en aanbieden bij beleidsmakers, vakprofessionals of anderen die praktisch met het thema verder kunnen? Ook bundelden we de overkoepelende inzichten en deelden we deze op een nieuwe Living Apart Together website. Gaandeweg ontwikkelden we een ontwerpend proces dat ook in toekomstige stadsonderzoeken door RAUM gebruikt kan worden.
“Living Apart Together biedt inspiratie en tools voor de praktijk en zet eenzaamheid op de kaart. Het laat zorg- en welzijnsorganisaties kennismaken met de wereld van cultuur en wat de meerwaarde is voor zowel organisaties als voor cliënten. Het is een mooi naslagwerk van kennis en ervaringen en biedt effectieve tools om met eenzaamheid in de wijk aan de slag te gaan. Dat bleek uit een presentatie bij een overleg van o.a. huisartsen, psychologen en fysiotherapeuten in Leidsche Rijn.”
Urgente thema’s in de wijk belichten
Met RAUM Lab ontwikkelden we samen met het team van RAUM een nieuw format. Binnen dit format wordt een maatschappelijk thema verkend vanuit een breed aantal perspectieven, in samenwerking met vertegenwoordigers uit de wijk. Bij het programma Living Apart Together onderzochten we dit bijvoorbeeld samen met 60 zorgprofessionals. Wat is binnen het thema nodig en vanuit het dagelijks leven in de wijk relevant? Hoe speelt bijvoorbeeld eenzaamheid of ongelijkheid eigenlijk een rol in Leidsche Rijn? We gingen op zoek naar de elementen die relevant zijn voor RAUM en hun programma, zonder daarbij de inhoudelijke creatieve regie te verliezen. Daarnaast verkenden we tijdens verschillende activiteiten (Camping RAUM, verschillende expo’s) hoe RAUM op een nieuwe manier publieksonderzoek kan doen. De activiteiten en de interactie met het publiek moeten immers wel tot inzichten leiden, waar je vervolgens weer mee kunt spelen. Dus: op welke manier kunnen we met die inzichten relevante vervolgstappen zetten?
Resultaat
Het doel van onze samenwerking met RAUM ging echt over het ontwikkelen van een manier van werken waarmee RAUM met haar activiteiten (tentoonstellingen, interventies, events, etc.) samen met publiek en belanghebbenden kennis kan opdoen. Die kennis kan dan weer gedeeld worden met relevante derden, zoals gemeentelijke beleidsmakers. Met andere woorden: Hoe gaat RAUM met haar activiteiten ontwerpend onderzoek doen? Samen vonden we een passende invulling en ontwikkelden we tools, formats en reflecties, zodat het team zelf ook aan de slag kan met het ontwerpend onderzoek dat bij hen past. Zo kunnen Utrechtse en landelijke professionals die zich met de onderzoeksthema’s bezig houden geïnspireerd en geïnformeerd verder. Wij blijven betrokken bij dit partnerschap in onderzoek.
Resultaten
We werkten een drie jaar lang samen met RAUM. Dit zijn de belangrijkste resultaten die we samen hebben behaald.
-
Visie, werkwijzen en processen waarmee RAUM de komende jaren stadsonderzoeken kan uitvoeren.
-
Ontwerpend onderzoek bij RAUM: we hielpen mee bij het schrijven van hun meerjarenplan en in de opleiding van het eigen personeel (vooral intern).
-
Gedeelde inzichten en inspiratie over eenzaamheid in de stad: naslagwerk Living Apart Together, expositie en workshops met o.a. zorgprofessionals.
-
RAUM Lab: Format waarin RAUM in een vroeg stadium een onderwerp met vertegenwoordigers uit de wijk kan uitdiepen en prioriseren.
