‘S Heeren Loo: hoe krijgen ouderen met een verstandelijke beperking meer zeggenschap?

Zorgorganisatie ’s Heeren Loo helpt mensen van jong tot oud met een (verstandelijke) beperking hun leven in te vullen zoals zij dat zelf willen. Samen met de mensen die voor hen belangrijk zijn. Zo zijn er bijvoorbeeld de ‘nieuwe ouderen’, die pas op latere leeftijd begeleid gaan wonen.

Het uitgangspunt van ‘s Heeren Loo voor deze doelgroep: prettig oud worden en een goede kwaliteit van leven. Fysieke beweging is daarvoor essentieel. Maar toch loopt het daar vaak spaak. De druk op het zorgpersoneel neemt toe. Thema’s als gezond eten en bewegen zakken als eerst op de prioriteitenladder. En de nieuwe ouderen zijn vaak niet gewend om hun wensen te communiceren.

Daarom startten we in samenwerking met het innovatieteam van ‘S Heeren Loo en ondersteund door het Agis innovatiefonds een ontwerpend onderzoek naar de vraag: Hoe krijgen we de nieuwe ouderen in beweging?

“Het liefst neem ik de bewoners elke dag mee naar buiten om een stukje te wandelen, maar eigenlijk lukt dat vaak maar 1 keer per week.”

De vraag ‘Wat wil jij?’ wordt nooit gesteld

Om echt sámen met de nieuwe ouderen een plan te maken, hebben we eerst antwoord nodig op een andere vraag: waarvan komen ze in beweging? Medezeggenschap van mensen met een beperking gebeurt nu vaak alleen validerend – ‘Vind je dit leuk?’. De vraag ‘Wat wil jij?’ wordt eigenlijk nooit gesteld. Open vragen zouden, volgens sommige deskundigen, te moeilijk zijn. Maar wat als we andere manieren zoeken waarop ze zich kunnen uitdrukken? Wat als we niet verbaal maar beeldend aan de slag gaan? Dan, zo bleek, weten deze nieuwe ouderen heel goed wat ze willen! Zo ontstond de Wat Beweegt Jou-methode.

Fase 1:

Het BeweegCV

Gewapend met posters, afbeeldingen en stickers gingen we met de nieuwe ouderen in gesprek om erachter te komen wat ze leuk vinden. Het experiment was meteen een schot in de roos, want uit alle hoeken van ‘S Heeren Loo sloten nieuwe ouderen, begeleiders en vrijwilligers zich aan. Het zorgde steevast voor enthousiaste begeleiders, die vaak geen idee hadden van bepaalde interesses of hobby’s. Door deze co-creatie sessies kon voor elke bewoner een persoonlijk ‘BeweegCV’ gemaakt worden, gebaseerd op wat die persoon leuk vindt. Dit werd vervolgens in de woning gehangen, zodat de wensen van de bewoners zichtbaar bleven. Met de medewerkers en vrijwilligers van ‘S Heeren Loo kwamen we tot verschillende experimenten om de haalbaarheid van deze plannen in de praktijk te testen.

Voorbeeld: de ski-fanaat

Een bewoner wilde nooit meedoen aan de beweegoefeningen die werden aangeboden op ‘S Heeren Loo. Daarom waren alle medewerkers verrast toen deze man tijdens de co-creatie sessie de sticker van een skiër koos. Hij bleek enorm van de sport te houden! Samen met de beweegagoog is hij een dagje naar Snowworld gegaan, maar dat bleek toch iets te veel van het goede. Ze gooiden het over een andere boeg: de beweegagoog ging voortaan zijn oefeningen linken aan skiën. Zo kwam er motivatie voor de beweeglessen, die de bewoner inmiddels met veel plezier doet!

“Dit is de eerste keer dat ik het gevoel heb dat ik echt iets samen met de bewoner beslis!”

Fase 2:

Het formele en informele zorgnetwerk samen rond de tafel

Al snel bleek dat het netwerk van medewerkers en vrijwilligers de vraag van de bewoners niet volledig zelf kon dragen. Er is simpelweg geen tijd om elke bewoner mee te nemen naar Snowworld. Tijd om nieuwe wegen te vinden! We betrokken ook de familie van de bewoners bij het proces. Samen met de zorgprofessionals zochten ze naar mogelijkheden.

In ‘drempelsessies’ hebben we eerst onderzocht wat zowel het formele als informele netwerk tegenhoudt om bepaalde activiteiten te ondernemen. Momenteel zijn we bezig om op basis van die drempels trainingen te ontwikkelen. Zo helpen we de netwerken samen te brengen en het gesprek over mogelijkheden vorm te geven. Ervaringsleren is hierin een sleutelwoord: door een jaar lang met alle betrokkenen te experimenteren, leren zij hoe je de Wat Beweegt Jou-methode inzet, gebruikt en je eigen draai eraan geeft. Dat levert ook een nieuwe mindset op: van ‘ze kunnen hun wensen niet vertellen’ naar ‘wat als ik het op een andere manier vraag’, van ‘we kunnen dit niet organiseren’ naar ‘wel als we het samen doen’, van aannames over elkaar naar dingen vragen en bespreken.

Ook vangen we de ervaringsverhalen van betrokkenen op film om het effect van de methode duidelijk te maken en het verhaal zo verder te verspreiden.

Patricia van Langen

“In de samenwerking met Afdeling Buitengewone Zaken ontstond er voor mij een creatieve en nieuwe manier om naar bestaande uitdagingen aan te kijken. Om hetzelfde probleem anders aan te pakken. Daardoor kwam er toch ineens beweging en een oplossing waarnaar gezocht werd. Ik heb de samenwerking met Afdeling Buitengewone Zaken als buitengewoon prettig ervaren!”

Vrijetijds- en vrijwillgerscoördinator ‘s Heeren Loo

Resultaten en impact

De methode staat en de trainingen en ervaringsverhalen worden nog wat verder ontwikkeld. Toch kijken we alvast naar de mooie uitkomsten van dit vraagstuk.

Faciliteert een nieuwsgierig en open gesprek tussen bewoners, medewerkers, vrijwilligers en verwanten. Het pakket bestaat uit een set stickers in verschillende thema’s voor bewoners om aan te geven wat belangrijk voor ze is en wat ze leuk vinden om te doen. Het pakket is intern produceerbaar via de dagbesteding van ‘S Heeren Loo.
Gespreks- en werkvormen met bijbehorende templates voor de managers van de huizen. Te gebruiken om met het netwerk rondom de bewoners (begeleiders, vrijwilligers en verwanten) manieren en mogelijkheden te vinden om antwoord te geven op de wensen die op het Beweeg CV staan.
Betrokkenen delen hun ervaringen met het BeweegCV en de methode. Deze video’s tonen wat het BeweegCV doet, voor mensen die het nog niet inzetten. Ze vergroten het vertrouwen in de werking, doordat het verhalen zijn van gelijken (in plaats van bijvoorbeeld een leidinggevende).