Verkeersonderneming
We droegen bij aan het stimuleren van duurzame en gelijkwaardige mobiliteit
Thema vervoersarmoede en bezoekers en hun mobiliteit.
De Verkeersonderneming — inmiddels gefuseerd tot Zuid-Holland Bereikbaar — zet zich in om aan de hand van gedragsverandering en -experimenten duurzame en gelijkwaardige mobiliteit te realiseren. Zoals beschreven in ‘De weg van de snelste’ de bestseller van Thalia Verkade, zijn onze huidige verkeerssystemen vooral ingericht op de automobilist en op het faciliteren van autorijden. Zodat de auto vaak de gemakkelijkste keuze is, maar helaas niet de meest duurzame of gelijkwaardige. Tijdens een samenwerking van 3 jaar tussen De Verkeersonderneming en Afdeling Buitengewone Zaken is hoofdzakelijk gefocust op het thema vervoersarmoede en bezoekers en hun mobiliteit.
Langdurige samenwerking
Bij De Verkeersonderneming werd gepleit om verder te kijken dan alleen vervoersstromen en om de mens centraal te stellen in acties en beleid rondom mobiliteit. Als Social Design bureau klonk dit als muziek in de oren. We merken namelijk regelmatig dat juist in in het veld van mobiliteit er vaker de neiging is om verkeerssituaties en data voorop te stellen. Veel discussies over asfalt en aantallen weggebruikers dus. Maar hoe stel je die mens centraal op een gelijkwaardige manier? Hoe waardeer je de behoefte van reizigers ten opzichte van de plannen van ondernemers en overheden? En hoe ga je vanuit deze gedachte concreet aan de slag om verbetering aan te brengen? Samen met verschillende mobiliteit-experts hebben we gedurende drie jaar gezorgd voor concrete aanpakken en procesvoorstellen om sturing te geven aan deze ambitie. We hadden hierbij de volgende verantwoordelijkheden:
- Ontwerpend onderzoek: We zorgden voor een proces waarbij actie en reflectie elkaar afwisselden.
- Experiment: We stuurden aan op het identificeren en inzetten van experimenten.
- Social design: We zorgden ervoor dat mens-centraal gehandeld werd met oog op maatschappelijke verbetering.
- Kwalitatief onderzoek: We haalden drijfveren en behoeftes van verschillende doelgroepen op.
We hebben in samenwerking met de Verkeersonderneming verschillende projecten uitgevoerd en zo directe maatschappelijke impact gemaakt op onder andere het bestrijden van vervoersarmoede en het (intern) tonen van de kracht van social design. We hebben kleur gegeven aan de ambitie van de Verkeersonderneming om met experimenten te werken. Zo leerden we ze hoe je aannames en onderzoeksdoelen snel vertaalt naar concrete experimenten en hoe je ze laagdrempelig en effectief inzet. Daarnaast hebben we het ontwerpproces zoveel mogelijk intern in partnerschap aangepakt, zodat de Verkeersonderneming lerend werkte.
Voorbeeldproject
Bezoekersaanpak
Bezoekers hebben verschillende motieven om op pad te gaan. Zo kan je bijvoorbeeld onderweg zijn voor familiebezoek, een ziekenhuisafspraak, of om te gaan recreeren. Die laatste groep is behoorlijk groot en heeft een flinke impact op leefomgeving en samenleving. Zo vindt ook de Raad van Leefomgeving en Infrastructuur die hier onlangs een rapport over uitbracht. Wanneer deze groep massaal de auto kiest als vervoersmiddel kan dit grote uitwerking hebben op onder andere luchtkwaliteit, bereikbaarheid en CO2 uitstoot. Reizigers aanspreken op hun vervoersmotieven heeft om die reden mogelijk veel invloed op duurzaamheid. Niet alleen de reizigers zelf kunnen we aanspreken op diens vervoerskeuze, ook bestemmingen hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de ‘mobiliteitsbewegingen’ die zij veroorzaken. Om erachter te komen op welke gedragingen en alternatieve vervoerskeuzes het beste kan worden gestuurd, heeft Afdeling Buitengewone Zaken in samenwerking met een kernteam bestaande uit mobiliteitsexperts een bezoekersaanpak opgezet.
Behoefte-onderzoek
In deze bezoekersaanpak hanteren we het ontwerpproces om vanuit een strategische aanpak, afstemming met stakeholders en een behoefte-onderzoek onder bezoekers en bewoners tot verschillende experimenten te komen. Dit traject is uitgevoerd voor de bestemmingen Schiedam, Hoek van Holland, Rotterdam, Scheveningen en Midden-Delfland. Per onderzoek interviewden we circa 60 mensen op locatie en nog eens honderden respondenten gaven ons via een online panel inzicht in hun wensen en behoeftes. Bij Hoek van Holland wordt naar aanleiding van ons kwalitatief onderzoek nu bijvoorbeeld als experiment een beveiligde fietsopslag geïnstalleerd.
Ellery Landheer
“Samenwerken met Afdeling Buitengewone zaken is fijn en prettig, maar ook zeer professioneel. Ze hebben zich altijd goed voorbereid en houden de planning goed in gaten. Tijdens de bijeenkomsten weten ze de zaken goed samen te vatten en tot de kern van de probleemstelling te komen. Kortom het is een feest om met dit team samen te mogen werken.”
Voorbeeldproject
Gelijkwaardige mobiliteit
Sommige mensen worden belet door een te beperkte mobiliteit om zorg te vragen, te solliciteren in een andere wijk, onderwijs te volgen of sociale contacten te bereiken. We spreken dan over vervoersarmoede. Dit gebrek aan mobiliteit kan ervoor zorgen dat mensen vast komen te zitten: doordat ze geen werk kunnen bereiken, kunnen ze zich geen vervoersmiddelen veroorloven. Doordat hun sociale contacten niet bereikbaar zijn, kunnen ze niet de hulp vragen die ze nodig hebben of het netwerk smeden dat hen verder brengt. Samen met mobiliteitsmanagers hebben we verschillende projecten opgezet en voortgezet. Bovendien hebben we vanuit een aantal projecten een model ontwikkeld die de menselijke en contextuele aspecten van vervoersarmoede inzichtelijk maakt.
Door vervoersarmoede ben je beperkt om te gaan solliciteren of om zorg te vragen
Eén van de projecten waarvan wij de kar hebben getrokken, is de Vervoersbank. Dit kan worden gezien als een voedselbank maar dan voor vervoer. We hebben het proces achter de Vervoersbank van elektrische fietsen verder doorontwikkeld en getest met elektrische deelauto’s. Hierbij is onderzocht op welke manier dit aanbod mensen het beste hielp. De Vervoersbank is opgezet in de Afrikaanderbuurt, een wijk met een zeer lage fietsdichtheid. Juist het fietsaanbod vindt hier veel interesse en dankzij het opzetten van de Vervoersbank zijn er nu honderden mensen met de fiets onderweg.
Het zou de taak van mobiliteitsplanners moeten zijn om voor allerlei groepen reizigers in kaart te brengen hoe goed zij de belangrijkste bestemmingen kunnen bereiken. De groepen die er het slechtst voor staan, zouden dan prioriteit moeten krijgen. Als we dat voor elkaar krijgen, dan krijgen we een vervoersnetwerk dat daadwerkelijk eerlijker is.
Resultaten
In deze meerjarige samenwerking hebben we meegeholpen om de mens-centrale mindset in de Verkeersonderneming te verankeren. We hebben het ontwerpproces geïntroduceerd zodat ook anderen dit konden inzetten in hun projecten. Daarnaast hebben we verschillende projecten uitgevoerd die focussen op duurzame en gelijkwaardige mobiliteit.
De projecten hebben ook gezorgd voor nieuwe samenwerkingen tussen gemeenten, de MRDH (Metropoolregio Rotterdam Den Haag) en De Verkeersonderneming. Voor de bezoekersaanpak hebben we daarnaast de afdelingen die zich bezighouden met vrije tijd en economie gekoppeld aan de afdelingen mobiliteit bij verschillende gemeenten. Deze verbinding zorgt ervoor dat de inzichten overkoepelend worden doorvertaald naar aanpakken.
-
Concrete gedragsexperimenten voor regionale gemeenten om duurzame mobiliteit bij hun bezoekers te bevorderen.
-
Verbinding tussen verschillende afdelingen binnen de gemeenten en verdere organisaties.
-
Bijgedragen aan de verankering van een mens-centrale mindset in de organisatie De Verkeersonderneming.
-
Doorontwikkeling van experimenten rondom gelijkwaardige mobiliteit zoals de Vervoersbank tot structureel aanbod.
-
Ontwikkeling van een vervoersarmoede model vanuit geleerde lessen binnen verschillende projecten.
