Ouderenzorg voor een nieuwe generatie

Wat als ouderen volop onderdeel kunnen zijn van een woonwijk, in plaats van in een afgezonderd gebouw te wonen? Als ze tussen de andere wijkbewoners zouden leven, die samen de zorg voor elkaar kunnen dragen?

Het Woonzorgcentrum Vuchterhage in Breda gaat op de schop. Het gebouw was vroeger een klassiek bejaardenhuis, maar voldoet niet meer aan de wensen van de huidige ouderen en medewerkers. De kamers zijn te klein en er komen steeds meer specialistische zorgvragen. En dan is er nog dat klinische en ouderwetse imago van een bejaardenhuis; de aankomende generatie zeventigers gruwelt er vaak van, terwijl het ook hun thuis zal worden. Tijd voor een omslag in de ouderenzorg!

Van ‘zorgcomplex waar je woont’, naar ‘woonwijk waar je zorg ontvangt’

De wens van zorgorganisatie Surplus voor hun nieuwe gebouw was tweeledig:

Niet zorg, maar leven moet voorop staan! Het klinische gevoel schrikt de nieuwe generatie af. Niemand wil toch in een ‘ziekenhuis’ wonen? Ook het ouderwetse imago kan wel een poetsbeurt gebruiken, want de nieuwe generatie zeventigers zit lang niet altijd meer te wachten op bingo-avonden en Hollandse meezingers.
De ouderenzorg gemeenschappelijk dragen. Met het oog op de vergrijzing – in 2040 zijn er 2 miljoen extra 65-plussers – zal de druk op de zorg toenemen. Samen kunnen we dat ondervangen.

Hoe doe je dat in de praktijk? Door jong en oud samen te laten wonen. Door de wereld binnen en buiten een zorghuis weer met elkaar te verbinden. Kortom: door een wijk te ontwerpen, in plaats van alleen een apart gebouw.

Voor Surplus onderzochten we door bewonersparticipatie hoe het leven in zo’n wijk eruit kan zien.

Ideeën ophalen door straatgesprekken en diepte-interviews

Wat is er eigenlijk nodig om fijn te leven in zo’n gemengde wijk? Wat voor dromen bestaan er over samenleven in de toekomst?

Gebaseerd op bestaande onderzoeken en visies, namen we drie pilaren als vertrekpunt: omkijken naar elkaar, ontmoeten en verbinden, en welbevinden op maat. Dit vormde de ruggengraat van ons onderzoek.

Stap 2 – de wijk in! Om deze pilaren vorm te geven, onderzochten we gelijktijdig twee perspectieven: dat van de wijkbewoners en van de betrokkenen bij het zorghuis. Via straatgesprekken hielpen we wijkbewoners visualiseren hoe hun ideale straat er in de toekomst uit zou zien. En in interviews met betrokkenen zochten we de diepte op. We spraken werknemers, familieleden; mensen die rondom het zorgcomplex wonen en werken. Wat zijn hun wensen voor de toekomst?

Er passeerden heel wat goede ideeën de revue. Bijvoorbeeld een ‘cursus ouder worden’ voor de wijkbewoners, een vrijwilligersmakelaar die hulpvraag en -aanbod aan elkaar koppelt, of een muziekfeest voor verschillende generaties. Al deze ideeën hebben we verzameld, gevisualiseerd en gebundeld. Het resultaat: een gereedschapskist aan bouwstenen waar we mee kunnen experimenteren, ontwerpen en uiteindelijk vormgeven.

Voorbeeldinterventie: Een nieuwe wijk ontwerpen

Eén van de bouwstenen uit de gereedschapskist: plattegronden! In co-reflectie met sleutelfiguren uit de zorg en wijk zijn we schetsen gaan maken voor het nieuwe gebouw. We hebben op basis van de 3 pilaren – omkijken naar elkaar, ontmoeten en verbinden, en welbevinden op maat – de toekomst met ze verkend. Daar rolden verschillende woonwensen uit. Zo bedachten Linda en Ellen dat een gedeelde moestuin verbindend zou werken, en ontwierpen Teske en Cindy een grand café om de wijkbewoners naar binnen te laten komen. Deze plattegronden neemt de architect mee in zijn ontwerp.

Een nieuwe fase: de gemeente Breda haakt aan

Wat begon als een project in de zorg, is als een sneeuwbal gaan rollen. Woningcorporatie Alwel haakte aan, een architect stapte aan boord. Maar de wens bleef breder: van wonen in een zorggebouw naar leven in een wijk waar ook zorg is. Het leefgeluk voorop. Daarom is Gemeente Breda inmiddels aangesloten en onderzoekt ze de haalbaarheid. Hoewel de processen daardoor nu wat vertragen, is het goed nieuws voor de duurzaamheid en langetermijn plannen. Ondertussen blijven we Surplus adviseren over het verbeteren van de buurt- en bewonersparticipatie.

Resultaten en impact

Deze fase was met name een voorzet voor wat komen gaat. Vanaf hier experimenteren en ontwerpen we door. Het leverde de volgende resultaten op.

De 3 pilaren – omkijken naar elkaar, ontmoeten en verbinden, en welbevinden op maat – zijn uitgewerkt tot een visiedocument: de ruggengraat van het project.
Een grote verzameling van ideeën op basis van de drie pilaren. Van een gedeelde moestuin en een grand café, tot een cursus ouder worden en een vrijwilligersmakelaar.